Jaren geleden introduceerde een ex-vriend mij in de Russische literatuur. Ik las toen o.a. een novelle van Leo Tolstoj; een dun boekje dat mijn leven voor altijd zou veranderen. Het gaf voor mij een voorschot op de toekomst: als je ooit op je sterfbed belandt, denk dan niet “had ik maar”, net als Ivan die omringd werd met dure schilderijen, maar aan het einde van zijn leven vooral nep contacten ontmoet. Uiteindelijk haalt hij geen kracht uit al die schilderijen, maar zoekt hij het in het menselijke en ziet hij zoveel schijnheiligheid. Dat is geen waarheid, maar mijn interpretatie van en herinnering aan het boek. Ik denk er regelmatig aan en wat mijn keuzes ook zijn geweest, ik wil op de dag dat mijn leven eindig is, niet denken: “had ik maar……”.